Shigeru Ban. Japanse houten toparchitectuur in de Scheldestad.
Audi Magazine
Op Nieuw Zuid in Antwerpen werd recent gestart met de bouw van een heuse nieuwe landmark: BAN. Het project, dat bestaat uit een houten woontoren van 25 verdiepingen, twee lagere gebouwen in dezelfde stijl en een ruime binnentuin, werd ontworpen door de Japanse toparchitect Shigeru Ban. Meteen een primeur voor ons land.
Een harmonieuze vormgeving die functionaliteit verbindt met een adembenemende, emotionele esthetiek: de ontwerpen van Audi en die van Shigeru Ban vinden elkaar op heel wat verschillende vlakken. La Seine Musicale in Parijs, Centre Pompidou in Metz, Mount Fuji World Heritage Center in het Japanse Shizuoka, Aspen Art Museum … het zijn maar enkele van zijn bijzondere realisaties. Shigeru Ban, die beschouwd wordt als een van de meest innovatieve architecten ter wereld en in 2014 bekroond werd met de prestigieuze Pritzker Prize, studeerde en werkte aan verschillende Amerikaanse en Japanse universiteiten. Vanuit al deze ervaringen combineert hij elementen van het Westerse modernisme met technieken en methodes uit de Japanse architectuur.
Bouwen met papieren buizen
De visionaire architectuur van Ban zien we echter niet alleen in prestigeprojecten. Zo heeft hij ondertussen ook een reputatie voor het ontwikkelen van noodwoningen voor vluchtelingen van tsunami’s, aardbevingen en andere rampen. Deze laat hij vaak bouwen met papieren buizen, die snel inzetbaar, verplaatsbaar en bovendien ook recycleerbaar zijn. Dit principe paste hij ook toe voor de heropbouw van een kerk in het Nieuw-Zeelandse Christchurch, die in 2011 verwoest werd door een aardbeving. In deze zogenaamde Cardboard Cathedral blijven de 98 kartonnen buizen, die voorzien werden van een vochtwerende en vuurvertragende coating, bewust zichtbaar. Bovendien is de indrukwekkende constructie zo stevig dat ze gerust tientallen jaren kan blijven staan, totdat een permanente nieuwe kathedraal is gebouwd.
The Accidental Environmentalist
De voorliefde voor onorthodoxe bouwmaterialen als papier en karton groeide in de loop der jaren uit tot één van Bans handelsmerken. Maar vanuit de architecturale traditie van Japan komt ook zijn voorliefde voor hout. “Ik startte al met het gebruik van gerecycleerd papier en hout als bouwmateriaal in 1985, lang voordat de hele beweging rond duurzaamheid opkwam. Nu is het een trend geworden om hout en andere ecologische producten te gebruiken, bij mij is dit eigenlijk toevallig gebeurd. ‘The Accidental Environmentalist’ noemde The New York Times mij ooit in een artikel. Maar het is niet zo dat hout nu plots het nieuwe beton moet worden. Elk materiaal heeft zijn eigen voordelen: beton heeft er bepaalde, hout heeft er andere. En elk materiaal moet gebruikt worden naargelang zijn specifieke eigenschappen, ze hoeven niet met elkaar in concurrentie te gaan.”
Hybride constructie
“Oorspronkelijk wilde ik een volledige houten constructie bouwen in Antwerpen, maar de lokale wetgeving liet dit niet toe. Sinds de Grote Brand van Londen in 1666 is het gebruik van hout in steden streng gereglementeerd. Zelfs voor de gevelbekleding bleef dit een uitdaging, maar uiteindelijk werd dit toegestaan mits gebruik van een brandwerende behandeling,” vertelt Shigeru Ban. “De CO2-uitstoot van een gebouw in hout is overigens veel lager dan wanneer je voornamelijk met staal of beton werkt, want zowel in productie als in constructie is het een veel gemakkelijker te hanteren materiaal. De houten woontoren BAN wordt zo een hybride constructie van beton, staal en hout, waarbij de houten gevelelementen een signatuurrol spelen. De houten façade is echt mijn handelsmerk en ik ben blij dat ik op die manier mijn stempel kan drukken op het straatbeeld van Antwerpen.”
In-between space
Voor de architect is de connectie tussen mens, gebouw en omgeving essentieel. “Ik probeer in mijn gebouwen altijd een flexibele ‘in-between space’ te creëren tussen de binnen- en buitenkant. Naargelang de seizoenen wordt dit een integraal deel van de leefruimte, volledig buiten of semi-indoor. Zo vloeit alles mooi in elkaar over. Voor BAN in Antwerpen voorzie ik een groot terras met voldoende schaduw rond elk appartement, waar mensen ten volle kunnen genieten van het omliggende landschapspark en de Japans geïnspireerde binnentuin. De houten bekleding van het gebouw zal uniek zijn in de Belgische context. Het zal bovendien een zeer aangename uitstraling geven aan de omliggende omgeving, dit lijkt mij een belangrijke verwezenlijking van dit project.”
